..::دکتر امیر هوشنگ باقری::..

 داروهاي اعتيادآور انواع زيادي دارند و مهم‌ترين آنها داروهاي خواب‌آور – آرام‌بخش، داروهاي شبه افيوني و محرک‌ها (ريتالين) هستند:شايع‌ترين داروهاي خواب‌آور - آرام‌بخش که با مصرف آنها خطر وابستگي و اعتياد وجود دارد، داروهايي از خانواده بنزوديازپين‌ها (ديازپام، لورازپام، کلرديازپوکسايد- کلونازپام و آلپرازولام) و باربيتورات‌ها (فنوباربيتال و...) هستند. اين گروه‌ از داروها، هرچه نيمه عمر کوتاه‌تري داشته (لورازپام) و هرچه قدرتمندتر باشند (آلپرازولام)، احتمال وابستگي و اعتياد بيشتر خواهد بود. متاسفانه بسياري از پزشکان آلپرازولام را براي بيماران تجويز مي‌كنند ولي بيمار بعد از 3-2 هفته مصرف، براي قطع آن دچار مشکل مي‌شود. البته بسياري از مصرف‌کنندگان آلپرازولام سرخود يا با توصيه دوستان و نزديکان به علت اثر آرام‌بخش و تا حدودي افزايش سرخوشي، به مصرف «آلپرازولام» روي مي‌آورند، اما بعد از چند هفته، با قطع عمدي يا اتفاقي (مثلا فراموش‌کردن مصرف دارو) دچار حمله‌هاي اضطرابي شديد و بي‌خوابي مي‌شوند. گروهي ديگر از مصرف‌کنندگان داروهاي خواب‌آور- آرام‌بخش، مصرف‌کنندگان متامفتامين (شيشه) هستند که براي کاهش عوارض مصرف شيشه مانند اضطراب، بي‌قراري و بي‌خوابي شديد، به استفاده از آلپرازولام روي مي‌آورند. البته اگر فرد تحت‌نظر پزشک براي مدت زمان طولاني، داروهاي آرام‌بخش – خواب‌آور استفاده كند، اما معيارهاي اعتياد (نياز به افزايش دوز، درگيري ذهني با مصرف و ...) در او وجود نداشته باشد، لازم نيست دارو را قطع كند.گروه ديگري از داروها که مورد سوءمصرف قرار مي‌گيرند و احتمال اعتيادآوري‌شان بالاست، شبه‌مخدرها هستند. از اين گروه داروها مي‌توان به ضددردهاي شبه‌مخدر از جمله مورفين و پتيدين و... اشاره كرد كه در صورت مصرف طولاني‌مدت، اعتيادآورند، اما براي افرادي که در ICU وCCU مخدرهاي تزريقي مي‌گيرند، در صورت بهبود و نداشتن درد مزمن، احتمال اعتياد به دارو، در آنها بسيار کم است. بيشتر معتادان اين گروه داروها را کادر درماني (پزشکان و پرستاران و ...) تشکيل مي‌دهند. داروي ديگري كه جزو گروه شبه‌مخدرها محسوب مي‌شود، «ترامادول» است که علاوه بر خواص «شبه افيوني»، با تاثير بر گيرنده‌هاي سروتونيني، خلق فرد را هم بالا مي‌برد و مي‌تواند او را نسبتا سريع وابسته كند. در صورت مصرف زياد اين دارو، تشنج نيز ديده مي‌شود. در موارد زيادي سوءمصرف‌کنندگان و وابستگان به موادمخدر براي ترک، «ترامادول» را جايگزين مي‌کنند ولي بعد از مدتي ترک مصرف اين قرص هم خود مشکلي دوچندان مي‌شود. داروي ديگر از اين گروه «ديفنوکسيلات» و کاربرد اصلي آن، کاهش حرکات روده بزرگ و جلوگيري از بروز اسهال‌هاي غيرعفوني است. مصرف‌كنندگان موادمخدر اين دارو را با دوز بسيار بالا، براي ترک، مورد سوءمصرف قرار مي‌دهند.«ريتالين»، داروي تجويزي ديگري است که خطر وابستگي نسبتا زيادي دارد. اين دارو از گروه محرک‌هاست و تنها کاربرد آن در پزشکي، مربوط به کودکان بيش‌فعال – کم‌توجه و مبتلايان به حمله خواب (نارکولپسي) است. نکته قابل توجه اين است که مصرف اين دارو معمولا در کودکان بيش‌فعال – کم‌توجه، اعتيادآور نيست ولي در افراد معمولي مي‌تواند اعتيادآور و همراه با علايمي شبيه عوارض مصرف متامفتامين (شيشه) باشد. ريتالين را بيشتر دانش‌آموزان و دانشجويان براي افزايش تمرکز در مطالعه و بيدارماندن، مورد سوءمصرف قرار مي‌دهند.منبع: سایت سلامت